Το πνεύμα της αλλαγής

Tue Oct 2016
«Αν προσπαθείς να αλλάξεις κάτι με μεθόδους και τακτικές που μέχρι τώρα δεν είχαν αποτέλεσμα, αυτό λέγεται παραφροσύνη» -Αϊνστάϊν
Μια ταοϊστική ιστορία μιλάει για ένα ηλικιωμένο ο οποίος έπεσε κατά λάθος σε ένα ποτάμι που κατέληγε σε καταρράχτη και κατάφερε από θαύμα να επιβιώσει. Όταν τον ρώτησαν πώς σώθηκε, η ηλικιωμένος απάντησε: «προσαρμόστηκα στο νερό, δεν προσπάθησα να προσαρμόσω το νερό στο σώμα μου. Χωρίς να σκεφτώ άφησα τον εαυτό μου να πάρει σχήμα από το νερό. Βούτηξα μέσα στον καταρράχτη και έτσι βγήκα ζωντανός μαζί του».
Ένας πολύ σοφός άνθρωπος είπε κάποτε ότι οι άνθρωποι αλλάζουν υπό δύο προϋποθέσεις: είτε γιατί έχουν έμπνευση, είτε γιατί βρίσκονται σε απόγνωση.
Πως ορίζεται όμως η αλλαγή; Ο προσωπικός μου ορισμός λέει: αλλαγή σημαίνει θάνατος και γέννηση μαζί, και οι δύο αυτές καταστάσεις συνεπάγονται αναστάτωση, αναταραχή.
Κατά τη γνώμη μου είναι τέσσερις οι συνθήκες που μπορεί να οδηγήσουν στην αλλαγή. Και αυτές είναι: η απέχθεια, η απόφαση, η επιθυμία και η θέληση. Η θέληση λέει: «θα το κάνω». Τίποτα δεν μπορεί να αντισταθεί σε έναν άνθρωπο που θυσιάζει ακόμα και την ύπαρξή του προκειμένου να πετύχει το στόχο του. Αντιμέτωποι με την ατσάλινη θέληση, ο χρόνος, η μοίρα, οι συνθήκες καλούν σύσκεψη και αποφασίζουν: «Ας τον αφήσουμε να κάνει πραγματικότητα το όνειρό του, μιας και έχει αποφασίσει ή να πετύχει ή να πεθάνει στην προσπάθεια». Να θυμάστε βέβαια ότι η θέληση πάει χέρι-χέρι με την πειθαρχία.
Ποια είναι τα τέσσερα βήματα που διανύει κάποιος όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με μια αλλαγή στη ζωή του, ειδικά όταν η αλλαγή αυτή είναι μεγάλη ή τραυματική, όπως μια αρρώστεια, μια χρεωκοπία ή ένας χωρισμός;   Στην αρχή υπάρχει δυσπιστία και άρνηση. Μια σκέψη που μπορεί να κάνουμε σ΄ αυτή τη φάση είναι η εξής: «ας συνεχίσω να δουλεύω με το κεφάλι κάτω και τα πράγματα στη δουλειά θα γίνουν σύντομα όπως παλιά».
Σε ένα επόμενο στάδιο οι εργαζόμενοι μπορεί να εκφράσουν θυμό και να επιρρίψουν ευθύνες διερωτώμενοι γιατί πρέπει να αλλάξουν τις συνήθειες τους.
Μετά έρχεται η απρόθυμη αποδοχή: Σιγά-σιγά οι άνθρωποι αρχίζουν, αν και απρόθυμα, να αποδέχονται την αλλαγή και να αναζητούν το νέο ρόλο τους μέσα σ΄ αυτή.
Στο τέλος οι εργαζόμενοι αφοσιώνονται στην αλλαγή και αρχίζουν να προσανατολίζονται στο μέλλον αντί να αναμασούν τα του παρελθόντος. Σ΄ αυτό το στάδιο έχουν μια σαφή εικόνα του ρόλου τους και γνωρίζουν προς τα πού οδεύουν.
Τι απαιτείται για να οδηγηθούμε στην αλλαγή;
Ευελιξία, ανοιχτό μυαλό, προσαρμοστικότητα στη νέα πληροφόρηση και στις συνθήκες, να μένουμε ψύχραιμοι με πίστη στις ικανότητές μας όταν προκύπτει κάποια κρίση, να κάνουμε αντικειμενική προσέγγιση της κατάστασης, να μην παρασυρόμαστε από τα συναισθήματά μας και να συνεχίζουμε να κάνουμε ερωτήσεις και να συγκεντρώνουμε πληροφορίες όταν τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα περιμέναμε.
Για να διαχειριστούμε καλύτερα την αλλαγή πρέπει να έχουμε στραμμένη την προσοχή μας στο μέλλον και να βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο. Θα σας πω το εξής: Μέσα από τα σίδερα της φυλακής δύο κρατούμενοι κοιτούν έξω. Ο ένας βλέπει τη λάσπη, ο άλλος όμως τα αστέρια.
Οι άνθρωποι που ξεχωρίζουν είναι σταθερά προσανατολισμένοι στο μελλοντικό όραμα. Πάντα ρωτούν «τι κάνουμε τώρα», αντί να χάνουν χρόνο ψάχνοντας εξιλαστήρια θύματα για να επιρρίψουν ευθύνες.
Με την αποτελεσματική διαχείριση μιας μεταβατικής περιόδου αλλαγών συνδέεται άμεσα και το θέμα του ελέγχου. Το άγχος και η δυστυχία είναι αποτέλεσμα του αισθήματος ότι έχουμε χάσει τον έλεγχο. Από τη στιγμή που το μόνο πράγμα που ελέγχουμε πλήρως είναι το μυαλό μας, το να διαχειριστείς την αλλαγή συνεπάγεται ότι αναλαμβάνεις τον πλήρη και τον απόλυτο έλεγχο των πραγμάτων που σκέφτεσαι. Ο Τόμας Χάξλεϊ έλεγε ότι «εμπειρία δεν είναι ότι σου συμβαίνει, αλλά ο τρόπος που αντιδράς σ΄ αυτά που σου συμβαίνουν».
Η αλλαγή είναι αναπόφευκτη και συνεχής και έτσι ο τρόπος που σκέφτεσαι για ό,τι σου συμβαίνει καθορίζει το πώς οι αλλαγές σε επηρεάζουν και αν θα τις χρησιμοποιήσεις προς όφελός σου ή θα τις αφήσεις να σε βλάψουν.

Ο φόβος της αλλαγής

Όλες οι μεγάλες αλλαγές συνοδεύονται αναπόφευκτα από μια δόση φόβου. Φοβόμαστε την αλλαγή γιατί δεν είμαστε σίγουροι ότι θα φέρει ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Όταν υπάρχει ενδεχόμενο δυσάρεστων εκπλήξεων τότε φοβόμαστε και νιώθουμε αγωνία, γιατί υπάρχει κίνδυνος να χάσουμε τον έλεγχο σ΄ αυτό το κομμάτι της ζωής μας.
Το ζητούμενο όμως για σας είναι να γίνετε «κυρίαρχοι της αλλαγής», (Change Masters όπως λένε ορισμένοι), να την καλοδεχτείτε, να την αγκαλιάσετε, να πάτε με τα νερά της. Αν έχετε θέσει ξεκάθαρους στόχους αυτό θα σας βοηθήσει να δώσετε κατεύθυνση στην αλλαγή. Όταν υπάρχουν στόχοι, η αλλαγή γίνεται σχεδιασμένα και σκόπιμα.
Στο δρόμο αυτό σίγουρα θα υπάρξουν απογοητεύσεις. Αυτή είναι η φύση του παιχνιδιού. Οι απογοητεύσεις και τα πισωγυρίσματα είναι αναπόφευκτα. Τα προβλήματα και οι αλλαγές μοιάζουν με τη βροχή: γιατί απλά συμβαίνουν.
Αυτό που μπορείς να κάνεις εσύ είναι να δουλεύεις συνεχώς με τον εαυτό σου για να γίνεις καλύτερος και να αποκτήσεις περισσότερες γνώσεις στο αντικείμενο με το οποίο ασχολείσαι. Και παράλληλα να αποδέχεσαι, να παραδέχεσαι και να αναγνωρίζεις ότι μια κατάσταση άλλαξε αντί να κάθεσαι να κλαις πάνω από το χυμένο γάλα. Σε μια τέτοια φάση, καλό θα είναι να μην αντιμετωπίζεις τη ζωή σου έτσι όπως θα ήθελες να ήταν. Να την αντιμετωπίσεις ακριβώς έτσι όπως είναι!
Και επειδή έτσι έχουν τα πράγματα πρέπει να εγκαταλείψετε κάποιες παλιές, κακές συνήθειες όπως να σκέφτεστε με τη λογική ότι το τάδε προϊόν, η αγορά ή η συγκεκριμένη υπηρεσία έχει ακόμα αρκετά χρόνια ζωής. Συνήθως υπερεκτιμάμε τη ζωή που μπορεί να έχει ένα προϊόν στην αγορά. Συνήθως δεν πεθαίνει απλά, είναι ήδη νεκρό όταν εμείς σκεφτόμαστε πόσα χρόνια του μένουν.
Ξεχάστε επίσης το ερώτημα αν ένα συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία έχει κάνει απόσβεση. Το ερώτημα για σας δεν πρέπει να είναι «πόσο έχει κοστίσει» αλλά «τι θα παράγει».
Και τέλος μην χάνετε τις ευκαιρίες που σας παρουσιάζει κάτι το καινούριο σε όλα τα επίπεδα, επειδή απλά αισθάνεστε άβολα στο να το αλλάξετε ή στο βωμό της διατήρησης κάποιου προϊόντος ή μιας διαδικασίας που είναι παλιά και φθίνει.
Η κάθε επιχείρηση όποια και αν είναι η δραστηριότητά της μπορεί και πρέπει να βελτιώνεται συστηματικά και συνεχώς. Αναζητήστε, αναλύστε, αναρωτηθείτε και πάρτε μαθήματα από την κάθε νέα επιτυχία. Η καινοτομία πρέπει να είναι συνεχής.
Τι πρέπει να θυμάστε
Είναι καλό η αλλαγή να επέρχεται σταδιακά. Επίσης ο «ηγέτης» της αλλαγής πρέπει να διατηρεί υπό όλες τις συνθήκες δύο ξεχωριστούς προϋπολογισμούς. Ο ένας είναι ο λειτουργικός για να συνεχίσει η επιχείρηση της λειτουργία της και ο άλλος δεν ξεπερνά το 20% των συνολικών εξόδων και αφορά αποκλειστικά το μέλλον. Το ύψος του πρέπει να μένει σταθερό σε περιόδους παχιών και ισχνών αγελάδων. Η αλλαγή πρέπει πάντα να ισορροπεί με τη συνέχεια στα πρόσωπα, τις ιδέες, και τις αρχές μιας επιχείρησης. Σε μια επιχείρηση που θέλει να ηγηθεί της αλλαγής θα πρέπει η πληροφόρηση να ρέει ανεμπόδιστα και να υπάρχει αναγνώριση και ανταμοιβή για όσους πρωτοπορούν και καινοτομούν.
Θα κλείσω με μια ιστορία: ένα κορίτσι κλαψουρίζει στον πατέρα του για τις ατυχίες της ζωής. Δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει, θέλει να τα εγκαταλείψει όλα. Έχει κουραστεί να παλεύει. Μόλις ένα πρόβλημα λύνεται, ένα άλλο εμφανίζεται. Ο πατέρας της που είναι μάγειρας την οδηγεί λοιπόν στην κουζίνα και εκεί γεμίζει τρεις κατσαρόλες με νερό και τις βάζει στη φωτιά. Μόλις βράσει το νερό ρίχνει στην πρώτη μερικά καρότα, στη δεύτερη αυγά και στην τρίτη καφέ. Περιμένει λίγα λεπτά χωρίς να βγάζει λέξη. Μετά από 20 λεπτά κλείνει τη φωτιά, βγάζει τα καρότα και τα αυγά, γεμίζει με τον καφέ ένα φλιτζάνι και ρωτάει την κόρη του τη βλέπει. Στη συνέχεια της ζητάει να πάρει στα χέρια της τα καρότα και τα αυγά και να γευτεί τον καφέ. Η κόρη έκπληκτη ρωτάει τι θέλει να της πει. Εκείνος απαντά ότι τα τρία αυτά διαφορετικά αντικείμενα ήρθαν αντιμέτωπα με την ίδια ατυχία: το βραστό νερό. Το σκληρό καρότο μαλάκωσε, τα εύθραυστα αυγά δυνάμωσαν, οι κόκκοι του καφέ μετέβαλαν την όψη και τη γεύση του νερού. Και τη ρωτά ο πατέρας: εσύ τι είσαι τελικά; Όταν η καταστροφή χτυπά την πόρτα σου αντιδράς όπως το καρότο, το αυγό ή ο καφές;
*Πρόκειται για μια σύνοψη της ομιλίας του Συμβούλου Πωλήσεων και Παρακίνησης Ανθρώπινου Δυναμικού Άκη. Αγγελάκη, στο πλαίσιο του Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου της Apple (η οποία εκπροσωπείται στην Ελλάδα από την εταιρία Rainbow Computers) με θέμα «Το Management των Αλλαγών.